Άννα Γεωργαντή , Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Θετικής ψυχολογίας και συμβουλευτικής, University of Bolton
Σήμερα οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται γιατί όλο και περισσότεροι τείνουν να απευθύνονται σε ειδικούς ψυχικής υγείας. Αυτό μπορεί να οφείλετε στη ραγδαία εξέλιξη και ανάδειξή του κλάδου της ψυχολογίας και στο γεγονός ότι οι άνθρωποι πλέον έχουν ξεκινήσει να εξερευνούν και να επικεντρώνονται περισσότερο στην ψυχική τους υγεία. Βέβαια, με την πάροδο του χρόνου και τις αλλαγές της κοινωνίας, οι ανάγκες, αλλά και εκείνα που καθιστούν έναν άνθρωπο χαρούμενο και ικανοποιημένο με την ζωή του, έχουν πλέον αλλάξει. Γιατί όμως, η ψυχοθεραπεία είναι σημαντική στη σύγχρονη κοινωνία ;
Η τεχνολογία.
Διανύουμε μια μεταβατική περίοδο για την ανθρωπότητα, όπου η τεχνολογική εξέλιξη επηρεάζει σημαντικά όλους τους τομείς της κοινωνίας, την παραγωγή, την κατανάλωση, τις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων, τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, τον τρόπο ζωής, τις αξίες και τα κοινωνικά πρότυπα. Μπορεί η τεχνολογία να δίνει την δυνατότητα για ευκολότερη επικοινωνία με περισσότερους ανθρώπους αλλά ταυτόχρονα μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, αποστασιοποίηση και απόγνωση, αφού χάνεται η ουσία της ανθρώπινης επικοινωνίας, η αλληλεπίδραση σε πραγματικό χρόνο, η εγγύτητα και η βλεμματική επαφή (Sun & Zhang, 2021). Παλαιότερα, δεν υπήρχε η ευκολία που προσφέρουν τα Social Media σήμερα. Δεν μπορούσε κανείς να μάθει τι κάνει ένας φίλος ή γνωστός, μπαίνοντας απλά στο προφίλ του. Εννοώντας ότι, η επικοινωνία ανάμεσα σε δυο ή περισσότερους ανθρώπους ήταν γενικά πιο περιορισμένη (Τσιτσιμπή, 2023).
Κατά την διάρκεια της μετάβασης, πιο συγκεκριμένα από τα τέλη του 1980 ως τις αρχές του 1990, οι άνθρωποι δεν γνώριζαν πώς να διαχειριστούν την τεχνολογική εξέλιξη. Δεν γνώριζαν δηλαδή τις επιπτώσεις και τον αντίκτυπο που θα είχε η τεχνολογική εξέλιξη στην αξία της άμεσης επικοινωνίας. Επομένως, η προβολή των λανθασμένων προτύπων και η συνεχή λανθασμένη διαχείριση, είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία καινούργιων υλικών και πνευματικών αναγκών στις νέες γενιές. Αυτό, βέβαια, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει μια γενιά η οποία θεωρεί ότι δεν είναι ικανή και κυριεύεται από έντονη ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον (Small et al., 2022). Μια γενιά με μειωμένο αίσθημα αυτοπεποίθησης, το οποίο εμποδίζει την εξέλιξη της άμεσης επικοινωνίας παρά μόνο αυτής πίσω από μία οθόνη (Small et al., 2022).
Παρά τις κατευθύνσεις που δίνονται στην εκπαίδευση, οι κοινωνικοπολιτικές μεταβολές που προκύπτουν λόγω της τεχνολογίας φαίνεται να υποβαθμίζουν όλο και περισσότερο την έννοια της άμεσης επικοινωνίας. Προκαλώντας έτσι αυξημένη απόκλιση, από αληθινές σχέσεις, βαθιές συζητήσεις και ουσιαστική επικοινωνία, καθιστώντας δύσκολη την επαφή με ανθρώπους στο κοινωνικό περιβάλλον (Sarwar & Soomro, 2013). Σαφώς με την σωστή καθοδήγηση, την ορθολογική η συνειδητή χρήση της τεχνολογίας ενισχύεται η διατήρηση της επικοινωνίας και η σύνδεση με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο είτε για επαγγελματικούς ή για προσωπικούς λόγους.
Στίγμα.
Οι ψυχικές διαταραχές σήμερα συναντώνται συχνότερα και μπορούν να συμβούν στον καθένα ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος ότι αν αντιμετωπίζει κάποια ψυχική διαταραχή σε μια δύσκολη και απαιτητική περίοδο της ζωής του, είναι κάτι πολύ συνηθισμένο και φυσιολογικό (Batsikoura et al., 2021). Οι άνθρωποι όταν έρχονται αντιμέτωποι για πρώτη φορά με υπερβολικό άγχος και στρες δεν τρομάζουν μόνο με τον ίδιο τους τον εαυτό, αλλά παράλληλα και με την αντιμετώπιση που πιστεύουν ότι θα έχουν από τους άλλους. Αυτή όμως είναι η προκατάληψη που καταβάλλει τους ανθρώπους απέναντι σε κάποια ψυχική διαταραχή. Είναι επόμενο άρα, όταν δεν γνωρίζουν πώς να χειριστούν μια ψυχολογική πρόκληση, να έρχονται αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις μίας ψυχολογικής διαταραχής όπως η κατάθλιψη ή οι κρίσεις πανικού (Efstathiou et al., 2019). Το σημαντικότερο γεγονός που οι προηγούμενες γενιές δεν γνώριζαν, και ίσως αυτό να δημιούργησε σε μεγάλο βαθμό το ταμπού της ψυχολογικής υποστήριξης, είναι ότι μια ψυχολογική πληγή είναι σαν ένα τραύμα στο δέρμα, το οποίο εάν δεν περιθάλψεις, δεν θα επουλωθεί. Αντιθέτως, θα μολυνθεί και ίσως εξαπλωθεί.
Βέβαια, η άνοδος του άγχους και της κατάθλιψης σήμερα φαίνεται να επηρεάζει άμεσα την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να βιώνουν τέτοια αρνητικά συναισθήματα, όπως αυτά της κατάθλιψης, της απογοήτευσης και του άγχους, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στη ρουτίνα, την προσωπική ζωή αλλά και την εργασία του καθένα. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα ανέδειξε ότι το μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων θα βιώσει τουλάχιστον μία ψυχική διαταραχή κατά τη διάρκεια της ζωής του, με τις κρίσεις πανικού να παίρνουν την πρώτη θέση (Foudoulakis et al., 2021). Βέβαια, είναι λογικό όλο και περισσότερα περιστατικά να βγαίνουν στην επιφάνεια, διότι οι άνθρωποι πλέον δεν καταπιέζονται (Dallas, Baroutsa,& Dein, 2020). Σήμερα είναι πιο εύκολο να το αποδεχτούν και να επικοινωνήσουν με έναν ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να εκφράσουν και να συζητήσουν αυτά τα οποία τους προβληματίζουν.
Αντιθέτως, παλιότερα η ψυχική διαταραχή θεωρούταν αδυναμία, με αποτέλεσμα να καταπιεστεί και να μην αντιμετωπιστεί ποτέ κάποιο ψυχικό τραύμα. Θα πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε ότι, η κοινωνία μας είναι διαφορετική πλέον. Όμως, η άνοδος της επιστήμης της ψυχολογίας έχει δώσει ανάσα σε πολλούς ανθρώπους ώστε να ανακαλύψουν τον εαυτό τους να βοηθήσουν και να βοηθηθούν. Επιπλέον, είναι επίσης φανερό ότι η ψυχική υγεία είναι σημαντική για την ανάπτυξη ενός ανθρώπου, άλλωστε έρευνες στην Ελλάδα αποδεικνύουν ότι τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι οι οποίοι προσεγγίζουν και εξερευνούν περισσότερο τον ψυχικό τους κόσμο δηλώνουν περισσότερο ευτυχισμένοι (Merakou et al., 2019). Αυτό, σημαίνει ότι πρέπει κανείς να αναζητήσει βοήθεια εάν νιώθει την ανάγκη. Η αντιμετώπιση ψυχικών δυσκολιών άμεσα συνεπάγεται περισσότερες πιθανότητες για αντιμετώπιση του προβλήματος. Έτσι, μια ψυχολογική δυσκολία παραμένει φυσιολογική και παροδική.
Μια πρόσφατη έρευνα διεξήχθη προκειμένου να ερευνηθεί η επιρροή που είχε ο Κόβιντ -19 στην αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για τη ζωή τους και τον ρόλο της ψυχικής υγείας σε αυτό. Οι συμμετέχοντες της έρευνας αποτελούνταν από 1653 φοιτητές Ελληνικών πανεπιστημίων. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι, υπήρχε μια τιμή σημαντικότητας μεταξύ της επιρροής του ιού με την ικανοποίηση που ένιωθαν οι φοιτητές για την ζωή τους είτε οικονομικά είτε ακαδημαϊκά. Βέβαια, τα αποτελέσματα επίσης έδειξαν ότι οι επιρροές που είχε ο ιός στους φοιτητές επηρεαζόταν άμεσα από την κατάσταση της ψυχικής τους υγείας. Όταν η ψυχική υγεία δεν έχει επηρεαστεί αρνητικά και παίρνει την θέση του διαμεσολαβητή των μεταβλητών τότε η αρνητική επιρροή μειώνεται (Kokkinos et al., 2022).
Σήμερα.
Η ψυχοθεραπεία είναι σημαντική στο σύγχρονο περιβάλλον διότι το άγχος, το στρες, οι πιέσεις που βιώνει ένας άνθρωπος σχετικά με το μέλλον του είναι πολλές. Επιπλέον η αλλοίωση των ανθρωπίνων σχέσεων τα τελευταία χρόνια και εντονότερα μετά την πανδημία, επηρέασε σημαντικά την τάση των ατόμων να απευθύνονται όλο και περισσότερο σε ειδικούς ψυχικής υγείας προκειμένου να αισθανθούν ότι κάποιος είναι διατεθειμένος να τους ακούσει και να κατανοήσει πως νιώθουν (Nor, 2020). Οι άνθρωποι πλέον, χρειάζονται κάποιον να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της καθημερινότητας ώστε να ενισχύσουν την ψυχική τους υγεία. Οι συμβουλές, η καθοδήγηση ακόμα και η ενεργητική ακρόαση των ψυχοθεραπευτών έχουν αποτέλεσμα όταν οι άνθρωποι αποκτούν αυτογνωσία. Αναγνωρίζοντας και μεταδίδοντας ότι πλέον είναι σημαντικό να μπορούν να μιλήσουν και να νιώσουν ότι τους ακούν και τους καταλαβαίνουν.
Το νόημα της ψυχοθεραπείας είναι να ανακαλύψει το άτομο τα εσωτερικά του συναισθήματα, τις ιδέες, τις σκέψεις και να αναπτύξει τις προσωπικές του δεξιότητες. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να προσφέρει μία ευκαιρία για καλύτερη ποιότητα ζωής με ένα υγειές μοτίβο σκέψης. Επομένως, οι ειδικοί ψυχικής υγείας είναι διατεθειμένοι να βοηθήσουν και να κατευθύνουν τον καθένα ξεχωριστά στον κόσμο της ψυχοθεραπείας, με βάση τις δικές του προσωπικές ανάγκες. Βέβαια, οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ότι, προκειμένου να απαλλαγούν από ένα ¨προβληματικό¨ μοτίβο συμπεριφοράς ή σκέψης, θα πρέπει πρώτα να αλλάξουν τρόπο προσέγγισης και αντίληψης των πραγμάτων. Έτσι, ο τρόπος δράσης θα διαμορφωθεί ανάλογα με αυτό. Για παράδειγμα, μια τοξική συμπεριφορά μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο αν ο άνθρωπος την αντιληφθεί και κατανοήσει την ανάγκη για την αποβολή της. Οι ρίζες της τοξικής συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσουν κάποιον να καταλάβει ότι ίσως έχει ανάγκη για αλλαγή στη ζωή του (Layiou-Lignos et al., 2021). Επομένως, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει κάποιον θέτοντας νέους στόχους, αντιμετωπίζοντας διάφορες καθημερινές προκλήσεις είτε με τον ίδιο του τον εαυτό είτε με την αντιμετώπιση άλλων ατόμων, δημιουργώντας έτσι, σχέσεις με υγιή θεμέλια. Το νόημα εδώ είναι να γίνει αντιληπτό ότι η επικοινωνία και πιο συγκεκριμένα η έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων μπορεί να βοηθήσει και να προλάβει πολλές εσωτερικές διαμάχες με τον ίδιο μας τον εαυτό. Πιο συγκεκριμένα, στην σύγχρονη κοινωνία όπου επικρατούν διαφορετικές απόψεις, αντιλήψεις, αξίες, πρότυπα και ιδεολογίες οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να νιώσουν ότι κάποιος τους ακούει, τους κατανοεί και τους βοηθάει (Layiou-Lignos et al., 2021).
Σε μια χώρα όπως την Ελλάδα, μετά από οικονομικές κρίσεις, ιούς και φυσικές καταστροφές, οι άνθρωποι, και κυρίως η νέα γενιά, επειδή έχουν αυξημένο το αίσθημα της ανασφάλειας, τείνουν στο να δημιουργούν ένα ασφαλές καταφύγιο στον εσωτερικό τους κόσμο. Διότι είναι κάτι που μπορούν να καλλιεργήσουν, να ενδυναμώσουν και να διαμορφώσουν όπως εκείνοι θέλουν (Rana, Gulati & Wadhwa, 2022). Η ψυχοθεραπεία αποτελεί ένα σημείο έναρξης για την βελτίωση και την διατήρηση της ψυχικής ευεξίας σήμερα. Η ψυχοθεραπεία δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον για την ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων για την ζωή του καθένα στην σύγχρονη κοινωνία όπως η αυτοεκτίμηση, η διαχείριση των συναισθημάτων και επίτευξη στόχων.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να αναφερθούν τα εξής:
Ο Άνθρωπος υποφέρει γιατί έχει χάσει το νόημα της ζωής, δεν ασχολείται με το γιατί υπάρχει και ποιος είναι ο σκοπός της ζωής του (Γερούκαλης, Γουνελάς, Ζιάκας, Ζώης, Κοντογιώργης, Λουδοβίκος, & Μουστάκης 2013).
Αναλώνεται με τα πρόσκαιρα και εφήμερα και αδιαφορεί για τα υπερβατικά για τα οποία είναι πλασμένος ο Άνθρωπος.
Η ψυχοθεραπεία λοιπόν, λειτουργεί ως Αρχιμήδειο Σημείο στην προσπάθεια των Ανθρώπων να επαναπροσδιορίσει την ζωή του και να αντιστοιχηθεί με τον λόγο της ύπαρξής του (Γερούκαλης, Γουνελάς, Μουστάκης, Μπεκριδάκης & Ιωάννης Πλεξίδας, 2018).
Βιβλιογραφία
Batsikoura, M., Zyga, S., Tzavella, F., Sachlas, A., & Gil, A. P. R. (2021). Anxiety status and coping strategies in association with sociodemographic factors, dietary and lifestyle habits in Greece. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health: CP & EMH, 17, 152.
Dallas, T., Baroutsa, N. M., & Dein, S. (2020). The power of the divine: religion, rituals, and healing in Greece. Mental Health, Religion & Culture, 23(8), 718-732.
Efstathiou, G., Kouvaraki, E., Ploubidis, G., & Kalantzi-Azizi, A. (2019). Self-stigma, public-stigma and attitudes towards professional psychological help: Psychometric properties of the Greek version of three relevant questionnaires. International Journal for the Advancement of Counselling, 41, 175-186.
Fountoulakis, K. N., Apostolidou, M. K., Atsiova, M. B., Filippidou, A. K., Florou, A. K., Gousiou, D. S., ... & Chrousos, G. P. (2021). Self-reported changes in anxiety, depression and suicidality during the COVID-19 lockdown in Greece. Journal of affective disorders, 279, 624-629.
Kokkinos, C. M., Tsouloupas, C. N., & Voulgaridou, I. (2022). The effects of perceived psychological, educational, and financial impact of COVID-19 pandemic on Greek university students’ satisfaction with life through Mental Health. Journal of affective disorders, 300, 289-295.
Layiou-Lignos, E., Anagnostaki, L., Malogiannis, I., & Karamanolaki, H. (2021). The psychoanalytic psychotherapy endeavour in the Greek public sector. Psychoanalytic Psychotherapy, 35(2), 124-140.
Merakou, K., Tsoukas, K., Stavrinos, G., Amanaki, E., Daleziou, A., Kourmousi, N., ... & Barbouni, A. (2019). The effect of progressive muscle relaxation on emotional competence: Depression–anxiety–stress, sense of coherence, health-related quality of life, and well-being of unemployed people in Greece: An intervention study. Explore, 15(1), 38-46.
Nor, M. Z. M. (2020). Counselling: What and how. In Counseling and Therapy. IntechOpen.
Ramrakha, S., Fergusson, D. M., Horwood, L. J., Dalgard, F., Ambler, A., Kokaua, J., ... & Poulton, R. (2016). Cumulative mental health consequences of acne: 23‐year follow‐up in a general population birth cohort study. British Journal of Dermatology, 175(5), 1079-1081.
Rana, A., Gulati, R., & Wadhwa, V. (2022). Essence of Stress Coping and Counselling in Students Life. Indian Journal of Health and Wellbeing, 13(2), 228-231.
Sarwar, M., & Soomro, T. R. (2013). Impact of smartphone’s on society. European journal of scientific research, 98(2), 216-226.
Small, G. W., Lee, J., Kaufman, A., Jalil, J., Siddarth, P., Gaddipati, H., & Bookheimer, S. Y. (2022). Brain health consequences of digital technology use. Dialogues in clinical neuroscience.
Sun, Y., & Zhang, Y. (2021). A review of theories and models applied in studies of social media addiction and implications for future research. Addictive behaviors, 114, 106699.
Twenge, J. M., Spitzberg, B. H., & Campbell, W. K. (2019). Less in-person social interaction with peers among US adolescents in the 21st century and links to loneliness. Journal of Social and Personal Relationships, 36(6), 1892-1913.
Γερούκαλης, Δ., Γουνελάς, Σ., Μουστάκης, Α., Μπεκριδάκης, Δ. & Πλεξίδας, Ι., (2018). Ο Μετάνθρωπος., Αρμος.
Γερούκαλης, Δ., Γουνελάς, Σ., Ζιάκας, Θ., Ζώης, Ι., Κοντογιώργης, Ζ., Λουδοβίκος, Ν., Μουστάκης, Α., (2013) Πρόσωπον προς πρόσωπον: πρόταση εξόδου από την κρίση της Νεωτερικότητας., Αρμός.
Τσιτσιμπή, Έ. (2023). Ο ρόλος των ψηφιακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εφηβεία και η επίδρασή τους στη διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων.